Willem Santema (Scharnegoutum, 2 maart 1902 - Vught, 10 augustus 1944) was een Nederlands verzetsstrijder tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Jeugd, opleiding en werk[]
Santema werd geboren als tweede zoon van boer Tjitse Santema en Gerbrich de Roos. Hij volgde de Mulo in Sneek, werkte bij zijn vader op de boerderij, en haalde in 1921 een diploma aan de Rijkslandbouwwinterschool te Leeuwarden. In 1926 trouwde hij met Tryntsje Atsma uit Oppenhuizen. Aanvankelijk betrokken ze een boerderij in Scharnegoutum, maar in 1932 begonnen ze samen een radiozaak. Santema verhuurde ook auto's, soms met zichzelf als chauffeur. Na een bezoek aan Duitsland waarschuwde hij in 1934 in een reisbeschrijving tegen het nieuwe regime. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog verhuisden de Santema's naar Sneek, waar ze hun elektrotechnische bedrijf voortzetten en uitbreiden met een tweede vestiging. Santema werd in 1939 lid van de gemeenteraad van Sneek.
Verzetswerkzaamheden[]
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Santema een van de oprichters van de "Verzetsgroep Lever", een verzetsgroep uit Sneek rond de familie Lever. De kern van deze verzetsgroep werd gevormd door Santema, Hendrik Jacob Lever en diens drie kinderen, Jan Lever, Hendrik Jacob Lever Jr. en Meta Lever. In januari 1943 verhuisde hij naar Amsterdam. Santema nam de schuilnaam Ype Brandsma aan en kwam zogenaamd uit Workum. Hij werd de belangrijkste verspreider van het illegale blad Trouw, en was in april 1943 een van de oprichters van de Raad van Verzet.
Arrestatie, proces en executie[]
Op 23 december 1943 werd hij door de Sicherheitsdienst gearresteerd in ‘Ons Huis’. Dit was een bovenverdieping aan de Ruysdaelstraat in Amsterdam waar stiekem naar de verboden zenders Radio Oranje en BBC werd geluisterd, waarna het aldus opgevangen nieuws in het illegale blad Radio Londen werd gepubliceerd. Een groot aantal leden van de Trouw-groep werd gearresteerd. De groep werd naar Haaren overgebracht en later naar kamp Vught. Op zaterdag 5 augustus 1944 werden de verzetsstrijders voorgeleid bij het Polizeistandgericht. Santema en nog 23 verspreiders van Trouw werden ter dood veroordeeld. Op 9 augustus werd het vonnis in de landelijke dagbladen gepubliceerd. Een van de veroordeelden had alsnog strafvermindering gekregen; de andere vonnissen bleven gehandhaafd. Op 9 augustus werden zes leden van de groep te Vught gefusilleerd; op 10 augustus de overigen, onder wie Santema.
Nalatenschap[]
Santema ontving postuum het Verzetskruis. In de jaren zestig is naar hem een straat vernoemd in de wijk Lemmerweg-oost te Sneek. Kinderen had hij niet. Een neef uit Heeg publiceerde in 1990 samen met de Sneker onderwijzer Henk van de Veer een boekje over zijn oom.
Literatuur[]
- H. van Amstel en A. Booij De Waag staat in brand Leeuwarden, 1995
- Willem O. Santema en Henk van der Veer Willem Santema, in fersetsman 1902-1944 Oosterend, 1990