Vietnamoorlog

De oorlog in Viëtnam (meestal aangeduid als Viëtnamoorlog) was een oorlog tussen het op de Verenigde Staten georiënteerde Zuid-Vietnam en het op de Sovjet-Unie en China georiënteerde Noord-Vietnam. De oorlog heeft een kleine 30 jaar geduurd en speelde zich voornamelijk af in Vietnam, hoewel er ook gevochten werd in de grensgebieden van Laos en Cambodja. De Viëtnamoorlog is in Vietnam zelf bekend als de Franse Oorlog (1946-1957) en de Amerikaanse Oorlog (1957-1975).

1. Franse oorlog

Er wordt over het algemeen aangenomen dat de Viëtnamoorlog begonnen is met het bombardement van de havenstad [Haiphong]] (Tonkin) op 23 november 1946 door Franse oorlogsschepen. Het toenmalige Vietnam was onderdeel van Indochina, een kolonie van Frankrijk. In december 1946 trekken de Vietminh onder leiding van Ho Chi Minh zich terug vanuit Hanoi. De VS steunden in het geheim de Vietminh tegen de Franse overheersing.

In juli 1954 werden de Akkoorden van Genève gesloten. Frankrijk en de Vietminh sloten een onmiddellijke wapenstilstand. Hiermee werd het bewind van Ho Chi Minh erkend, en werd besloten Vietnam in een noordelijk en een zuidelijk land te splitsen. De splitsing lag op de 17de breedtegraad.

Akkoorden van Genève penutbutaa

Uiteindelijk werd in Genève het volgende afgesproken:

1. Viëtnam wordt tijdelijk verdeeld in twee delen, de grens loopt langs de 17de breedtegraad.
2. Geen van beide delen mocht zich aansluiten bij militaire bondgenootschappen of een militaire basis van een ander land op zijn grondgebied toelaten.
3. In juli 1956 zouden nationale verkiezingen worden gehouden, waarna de twee delen binnen 2 jaar herenigd zouden worden.

De akkoorden werden niet door de Verenigde Staten en de regering van Zuid-Viëtnam getekend. Zij waren officieel geen partij op de conventie. Een internationale commissie bestaande uit vertegenwoordigers van Polen, Canada en India werd aangesteld om toezicht te houden op de naleving van de akkoorden.

Na de akkoorden

De eerste bepaling hield in dat Frankrijk en Zuid-Viëtnam hun troepen uit Noord-Viëtnam terugtrokken. De Vietminh moest aanzienlijke delen in het zuiden verlaten. Er vertrokken zo'n 130.000 Vietminhstrijders en hun familieleden naar Noord-Vietnam om daar een communistische staat op te bouwen. Noord-Vietnam wilde een zo snel mogelijk een hereniging met Zuid-Viëtnam. Hoofdstad van Noord-Viëtnam werd Hanoi. In omgekeerde richting vertrokken bijna een miljoen Noord-Vietnamezen naar Zuid-Viëtnam, alwaar een autoritair regime tot stand kwam, gericht op de westerse wereld en gesteund door de Verenigde Staten. Ook kwam er een demarcatielijn ter hoogte van de 17e breedtegraad. De Verenigde Staten wilden geen snelle samenvoeging van beide landen, omdat ze vreesden dat dan ook het zuiden communistisch zou worden. Hoofdstad van Zuid-Viëtnam werd Saigon.

Verkiezingen

Voor de Vietminh was de verdeling ongunstig. Ze moest alle gebieden in Zuid-Viëtnam opgeven. Ze stemden in met de akkoorden omdat ze verwachtten de nationale verkiezingen in 1956, die werden beloofd door de Geneefse Akkoorden, te zullen winnen. Ook de Amerikaanse regering vermoedde dat bij eerlijke verkiezingen de communistische Ho Chi Minh de verkiezingen zou winnen. Dit zou voor de Verenigde Staten een behoorlijk gezichtsverlies opleveren. Daarnaast wilden de Amerikanen een buffer tegen in de regio oprukkende communisme.

Daarop besloten de Verenigde Staten en Zuid-Viëtnam de nationale verkiezingen in Vietnam tegen te houden. Als officiële reden daarvoor gaven zij op dat in Noord-Vietnam onmogelijk eerlijke verkiezingen gehouden konden worden. Ook andere communistische staten besloten om niet op de verkiezingen aan te dringen. Voor de Sovjet-Unie was de situatie in Vietnam het niet waard de relatie met de Verenigde Staten op scherp te stellen. China had geen haast met de vereniging van Vietnam. China vreesde een verdere expansie van Vietnam bij een communistische overwinning richting Laos en Cambodja (in 1979 werd Cambodja daadwerkelijk door Vietnam veroverd).

Amerikaanse oorlog

Er ontstond in 1957 een oorlog in Zuid-Viëtnam tussen de door Noord-Viëtnam gesteunde Vietcong en het door de Verenigde Staten gesteunde Zuid-Vietnamese bewind. De Verenigde Staten steunden Ngo Dinh Diem (1901-1963), de dictator van de Republiek Viëtnam (Zuid-Viëtnam), in de hoop een levensvatbaar, liberaal Zuid-Vietnam te creëren. Er werd een coalitie gevormd met Zuid-Korea (financieel en militair gesteund door de VS), Thailand, Australië, Nieuw-Zeeland en de Filipijnen, om zo tegen het communistische Noord-Vietnam te strijden. Opmerkelijk deden het Verenigd Koninkrijk en Canada niet mee aan de oorlog, hoewel zij wel samen met de VS de Koude Oorlog voerden. De VS verleende Zuid-Vietnam steeds meer steun; in eerste instantie met 'adviseurs', maar later steeds meer met wapens en daarna ook manschappen.

De oorlog op zijn hoogtepunt

Onder de regering-Kennedy (1960-1963) en -Johnson (1963-1968) werd de Amerikaanse hulp voortdurend opgevoerd, tot er zich 543.400 Amerikaanse soldaten bevonden in Vietnam (in april 1969). Ondanks grootscheepse bombardementen en gebruik van chemische wapens (zoals het ontbladeringsmiddel Agent Orange) wisten de Zuid-Vietnamese en Amerikaanse troepen de op het platteland zeer populaire Vietcong niet onder controle te krijgen. Na het Tet-offensief in 1968 besloot de regering-Nixon (1969-1974) onder druk van de publieke opinie tot geleidelijke terugtrekking van de Amerikaanse troepen. Deze geleidelijke terugtrekking was ook het gevolg van een toenemende demotivatie onder de soldaten van het Amerikaanse leger die het gevoel hadden dat de Zuid-Vietnamezen het vechten aan de Amerikanen overlieten.

Terugtrekking VS

Op 27 januari 1973 werden de Parijse Akkoorden ondertekend. Deze akkoorden bepaalden dat Noord-Viëtnam en Zuid-Viëtnam door middel van vrije verkiezingen herenigd zouden worden en dat de Amerikaanse troepen binnen 60 dagen het land uit moesten. De Noord-Vietnamese troepen mochten wel in Zuid-Vietnam blijven. De Parijse Akkoorden verschilden nauwelijks van de Akkoorden van Genève van 1954. De Verenigde Staten trokken zich snel terug omdat het Congres de geldkraan had dichtgedraaid. Het Zuid-Vietnamese bewind van Nguyen Van Thieu (1924 - 2001) werd vervolgens door Noord-Vietnam onder de voet gelopen, Generaal Giap had de leiding over deze aanval.

Giap was een succesvolle generaal die ook het brein was achter de veldslag van Dien Bien Phu en het Tet-offensief. Deze keer koos hij voor een simpele tactiek. De slag om Saigon op 30 april 1975 won Giap dan ook 'gewoon' door op te rukken met Sovjettanks. De Amerikanen probeerden nog te redden wat er te redden was; vanuit de Amerikaanse ambassade werden noodvluchten gearrangeerd om hun personeel en belangrijke vertegenwoordigers te redden. Er was echter zoveel materieel aanwezig dat dat niet allemaal tegelijk verscheept kon worden. Om te voorkomen dat technisch materieel in handen van de Noord-Vietnamezen viel, werden vliegtuigen en helikopters van vliegdekschepen in zee geloosd.

Vrede

Gevolgen voor Viëtnam

Noord- en Zuid-Viëtnam werden herenigd en in juli 1976 werd de Socialistische Republiek Viëtnam uitgeroepen. De hoofdstad werd Hanoi; Saigon werd omgedoopt tot Ho Chi Minhstad.

De Vietnamoorlog heeft aan circa 2,5 miljoen Vietnamezen het leven gekost en grootscheepse schade toegebracht aan het land. Veel Vietnamezen raakten op gruwelijke wijze verwond door onder andere het gebruik van chemische wapens (zoals Agent Orange) en napalm. Daarbij komt dat nakomelingen van de Vietnamezen, die in de met chemische wapens bestookte gebieden leefden nog (klein-)kinderen krijgen, die lichamelijk gehandicapt worden geboren. De chemische middelen hebben het DNA van de bevolking aangetast. Sommige delen van het land zijn anno 2007 nog onbruikbaar vanwege de chemische wapens die in de grond zitten en overal liggen nog delen van vliegtuigen, helikopters, tanks en blindgangers; bommen, granaten en mijnen, die destijds niet afgegaan zijn.

Na de val van Zuid-Viëtnam ontstond er een grote stroom bootvluchtelingen die bang waren voor het nieuwe regime. Alle Zuid-Viëtnamezen en zelfs sympathisanten voor het noorden uit het zuiden werden zonder pardon uit hun arbeidsfunctie ontheven en op straat gezet. Paspoorten van Zuid-Vietnamezen waren niet meer geldig en reizen werd dus onmogelijk.

Staatsschuld

Na de oorlog had het nieuwe Viëtnam een grote staatsschuld aan China en de voormalige Sovjet-Unie (tegenwoordig Rusland). Die schuld wordt tot op de dag van vandaag afbetaald. Vietnam is een van de grootste rijstproducenten ter wereld en tegelijkertijd een van de armste landen ter wereld.

Gevolgen voor de VS

58.226 Amerikanen sneuvelden of raakten vermist. Amerikaanse oorlogsveteranen uit die oorlog kampen met fysieke en psychische problemen. Lichamelijke problemen zijn niet altijd afkomstig van direct letsel. De Amerikanen, die gewerkt hebben met de chemische middelen als eerder genoemd, kampen met dezelfde problemen als de Vietnamezen, dus ook de daaropvolgende generaties. Geestelijk letsel wordt mede veroorzaakt doordat de teruggekeerde soldaten weliswaar als helden vertrokken, maar niet als helden werden binnengehaald. De publieke opinie was gedurende de oorlog 180 graden gedraaid. Het verliezen van de oorlog in Vietnam (en vooral de manier waarop) gaven de Amerikanen tevens het gevoel dat hun macht tanende was en dat strijd op buitenlands grondgebied zoveel mogelijk beperkt was. Elke strijd die Amerika na Vietnam aangaat wordt ook vergeleken met die oorlog.

Verwerking en verfilming

In 1982 werd in Washington het Vietnam Veterans Memorial onthuld. Het monument bestaat uit een granieten muur met daarop de namen van alle gesneuvelde Amerikaanse soldaten.

Het duurde even, maar in de jaren '80 werden er films en tv-series gemaakt over de oorlog, waarin de verwerking van het trauma een centrale plaats innam. Apocalypse Now en Full Metal Jacket worden gezien als de meest realistische films over deze oorlog. Apocalypse Now (één van de weinige films waarin wordt gesproken over geheime missies in Cambodja) geeft zonder een kant te kiezen de algemene waanzin van oorlogen aan. Full Metal Jacket geeft in het eerste deel de sterk theoretische kant van de oorlog weer, in in het tweede deel volgt dan de praktijk, die geheel niet aansluit bij de opleiding.