Een usurpator is een persoon die op een illegale wijze bevoegdheden of bezit overneemt, zoals het onrechtmatig overnemen van een troon of van een ambt in een republiek. Deze illegale daad wordt usurpatie of usurperen genoemd.
In het Romeins recht was usurpatio de onderbreking van een verjaring door afschaffing van de bezitsvoorwaarden.
Usurpatie staat tegenover legitimiteit. Usurpatie kan door erkenning of door vrijwillige gehoorzaamheid van de mensen een legaal karakter krijgen. Maar ook zonder dit zijn de staatsregelingen van het geüsurpeerde gezag geldig. De bevoegdheid gezag uit te oefenen is niet afhankelijk van de rechtsgrondslag van gezagsdrager, maar komt voort uit het daadwerkelijke bezit van het overheidsgezag.
Zo beweerde de Franse diplomaat Talleyrand op het Congres van Wenen dat Napoleon een usurpator was om in een gunstiger onderhandelingspositie te komen met het Bourbon-Frankrijk.