 De Omsk, zusterschip van de Koersk in de Oscar-klasse | |
| Carrière | 
}} |
|---|---|
| Kiellegging: | 1992 |
| Tewaterlating: | 1994
In dienst:December 1994 |
| Status: | Gezonken op 12 augustus 2000
Thuishaven:Vidyayevo |
| Algemene kenmerken | |
| Deplacement: | 13.400 ton, 16.400 ton |
| Tonnage: | |
| Lengte: | 154,0 meter |
| Breedte: | 18,2 meter
Diepgang:9,0 meterVoortstuwing en vermogen:2 kernreactoren OK-650b, 2 stoomturbines, 2 7-bladige schroeven |
| Snelheid: | 32 knopen onder water, 16 knopen aan de oppervlakte
Type:KernonderzeebootTestdiepte:300 tot 600 meter (verschillende schattingen) |
| Bemanning: | 44 officieren, 68 bemanning
Bewapening:24 x SS-N-19/P-700 Granit, 4 x 533 mm en 2 x 650 mm boegtorpedobuizen |
De Koersk was een Russische kernonderzeeër, genoemd naar de stad Koersk, waar tussen 5 juli en 22 juli 1943 de grootste tankslag in de geschiedenis werd gevoerd tussen Duitsland en de Sovjet-Unie, de Slag om Koersk. Op 12 augustus 2000 zonk het in de Barentszzee na een ongeluk. Bij het ongeluk kwamen alle 118 opvarenden om het leven.
Het was een Project 949A Антей (Russisch voor Antaios) onderzeeër, maar stond ook bekend onder de NAVO-Codenaam van Oscar klasse.
Aanloop[]
De bouw van de Koersk begon in Severodvinsk, vlakbij Archangelsk, in 1992. De tewaterlating was in 1994 en in december van dat jaar werd het in dienst genomen. Het schip werd gedoopt door een orthodoxe priester in 1995. De Koersk was de laatste van de grote Oscar-II klasse onderzeeërs die ontworpen werden in het Sovjet-tijdperk. Met een lengte van 155 meter en een hoogte van vier verdiepingen was het een van de grootste aanvalsonderzeeërs ooit gebouwd. (De Russische Typhoon-klasse is nog groter.) De klasse werd als onzinkbaar beschouwd omdat hij dubbelwandig was. De buitenromp die gemaakt was van hooggelegeerd staal van slechts 8,5 mm dikte. Dit is goed bestand tegen oxidatie en corrosie en een zwak magnetisch veld wat helpt bij het voorkomen van opsporing door Magnetische Anomalie Detectie (MAD) systemen. Tussen de buitenromp en de 50 mm dikke binnenromp zat een ruimte van 2 meter.
De Koersk maakte deel uit van de Russische Noordelijke Vloot. De vloot was door gebrek aan financiering gedurende de jaren 90 enorm ingekrompen. Veel onderzeeërs lagen in havens langs de Barentszzee te roesten. Op het meest essentiële materiaal na was alles slecht onderhouden, waaronder ook het Search And Rescue materiaal. Zeelieden van de Noordelijke Vloot zaten midden jaren 90 zonder salaris doordat het geld een andere bestemming kreeg voor het de Arctis bereikte. Aan het einde van het decennium was er echter een kleine opleving. In 1999 had de Koersk een succesvolle verkenningsmissie uitgevoerd in de Middellandse Zee, waar het de Amerikaanse Sixth Fleet tijdens de Kosovo-oorlog bespioneerde. De oefening van augustus 2000 zou de grootste zomeroefening moeten worden sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie tien jaar daarvoor. Er waren vier aanvalsonderzeeërs en het vlaggenschip van de vloot, de Peter de Grote bij de oefening betrokken, naast een flottielje van kleinere schepen.
Ramp[]
Officieel is het ongeluk veroorzaakt door een probleem met een brandstofcomponent (hooggeconcentreerde waterstofperoxide) voor een dummy-torpedo die als oefening moest worden afgeschoten. Door een lekkage in de torpedo waarbij waterstofperoxide (ook wel HTP genoemd) met roest en messing in de vuurbuis in aanraking kwam, begon een ontledingsreactie die met veel warmteontwikkeling gepaard ging en die uiteindelijk leidde tot een explosie. (Ontleding van H2O2 is sterk exotherm.) Doordat het binnenluik van de vuurbuis niet volledig gesloten was, werd de explosieve kracht, overeenkomend met die van ca. 100 kg TNT bijna volledig naar binnen gericht. De reden dat het luik niet goed dicht was, is het feit dat er zich aan de binnenkant van het luik een elektrische connector bevindt, die dient om een verbinding met de torpedo te maken voor een laatste controle en voor de lancering. Helaas moest het luik vaak meerdere keren weer geopend worden om die connector te reinigen. Ervan overtuigd dat dit alweer het geval zou zijn en dat ze het luik weer zouden moeten openen, sloot de bemanning het luik zonder de schroeven (ter versteviging van het luik) vast te zetten. Dit leidde ertoe dat het binnenste luik makkelijker kon loskomen dan het buitenste luik en de ontploffing zich dus naar binnen verspreidde.
Daarna volgde een tweede, veel sterkere explosie van 5 tot 8 torpedo's die tegelijk ontploften doordat hun temperatuur 400 graden Celsius bereikte, als gevolg van de brand van de eerste ontploffing. Zelfs na deze tweede explosie was nog een deel van de bemanning in leven. In het achterste compartiment wachtten 23 man op redding. Hier hingen ze zuurstofschermen (kaliumhydroxide) op, die hun uitgeademde koolstofdioxide hadden moeten absorberen (om vergiftiging te voorkomen) , maar als die in aanraking komen met olie of water, ontstaat er een felle chemische brand. Ongeveer 8 uur na de eerste explosie is dit ook gebeurd, waardoor de laatste overlevenden zijn gestikt door zuurstofgebrek en koolmonoxide vergiftiging.
Aanvankelijk duldde Rusland geen buitenlandse hulp. Eerst werd gezegd dat de Russen het wrak niet direct konden vinden. Daarna volgde het excuus dat de ontsnappingsluiken onmogelijk geopend konden worden. Toen duikers pas dagen na het ongeluk afdaalden naar het wrak bleek dit niet juist, maar toen was het hele wrak al vol water gelopen en was de bemanning al overleden.
Berging[]
Een consortium van twee Nederlandse bedrijven, Smit Internationale en Mammoet, heeft de Koersk geborgen. Met behulp van de Giant 4 werd het wrak van zijn positie 100 meter onder het oppervlak van de Noordelijke IJszee gelicht. Het voorste deel, met de torpedo's, was er eerder afgezaagd en bleef achter op de zeebodem. Het wrak werd hierna naar de Roslyakovo werf van de Russische marine gesleept. Hierna konden 115 van de 118 doden geborgen worden. Alle bemanningsleden kregen postuum de Orde van Moed. De commandant van de Koersk, Gennady Lyachin, kreeg postuum de titel Held van de Russische Federatie.
Plaats van de schipbreuk in de Barentszzee
Theorie van Jean-Michel Carré[]
Een recentere theorie is dat het zinken van de onderzeeër deels veroorzaakt is door Amerikaanse onderzeeërs. De Amerikanen wisten dat enkele Chinese dignitarissen een militaire oefening bijwoonden. Het testen en tonen van de wapenkracht van de Koersk was deel van deze oefening. Naar verluidt zouden de Amerikanen van de hele oefening niet gecharmeerd geweest zijn. Ook de Shkval-torpedo, een nieuwe standaard in onderzeebewapening, was een doorn in het oog van de Amerikanen. Deze torpedo's, die snelheden halen tot 530 kilometer per uur (tien keer zo snel als het snelste westerse model) brachten het wereldevenwicht (waarin de USA een overmacht heeft op het militair vlak) in gevaar. Twee Amerikaanse duikboten schaduwden de Koersk tijdens zijn oefeningen. De USS Toledo, een kleine Amerikaanse onderzeeër, volgde de Koersk openlijk, om de Russen te tonen dat ze niet van de operatie gediend waren. Toen de Toledo in het ondiepe water van de Barentszzee echter in besturingsmoeilijkheden raakte, en hij botste met De Koersk, kwam de andere duikboot, de USS Memphis, in actie. De zwaar beschadigde USS Toledo voer weg, terwijl de Memphis hem op zijn aftocht dekte. Toen de bemanning van deze laatste het geluid van een openend torpedoluik hoorde, en het laden van een Shkval-torpedo, nam de kapitein geen risico, en schoot hij een torpedo af op de Koersk. Deze boorde zich dwars door de - zogezegd - ondoordringbare dubbele wand van de Koersk, en kwam tot ontploffing in de torpedokamer, met het ontploffen van alle torpedo's tot gevolg.