Groothertog

Groothertog (Latijn Magnus Dux; Duits Großherzog; Engels Grand Duke) is een vorstelijke titel die lager is dan die van koning, maar hoger dan die van (soeverein) hertog of prins. Het vrouwelijke equivalent is Groothertogin. De term is vermoedelijk ontstaan in Duitsland, alwaar men ermee naar de heersers van middeleeuwse Russische staten verwees.

Geschiedenis

Reeds tijdens de Paleologische Dynastie van het Byzantijnse Rijk (1259-1453) waren er enige groothertogen (Megadoukas). De titel werd voor het eerst officieel verleend in 1569 toen hertog Cosimo I van Florence door paus Pius V tot groothertog werd verheven. Later, toen de titel was overgegaan op Toscane verbond men hiermee het predicaat Koninklijke Hoogheid. Aan het groothertogdom Toscane kwam in 1860 een einde toen het koninkrijk Piëmont-Sardinië het annexeerde. De Jagiello's heersten onder de titel van groothertog over Litouwen en in 1582 riep koning Johan III van Zweden zichzelf uit tot groothertog van Finland. Daar Finland al tot het Zweedse rijk behoorde had dit echter geen feitelijke consequenties.

napoleontische groothertogdommen

Ook Napoleon verhief een aantal gebieden tot groothertogdom:

• Groothertogdom Berg (1806-1813)
• Groothertogdom Würzburg (1806-1814)
• Groothertogdom Warschau (1809-1813)
• Groothertogdom Frankfurt (1810-1813)

Groothertogdommen in de Duitse Bond

Na het Congres van Wenen waren er tamelijk veel groothertogdommen in de Duitse Bond:

• Groothertogdom Hessen-Darmstadt (1806-1918)
• Groothertogdom Baden (1806-1918)
• Groothertogdom Luxemburg (1815-heden)
• Groothertogdom Mecklenburg-Schwerin (1815-1918)
• Groothertogdom Mecklenburg-Strelitz (1815-1918)
• Groothertogdom Saksen-Weimar-Eisenach (1815-1918)
• Groothertogdom Oldenburg (1829-1918)

Keizerlijk Rusland

Leden van het Russische koninklijk huis worden soms groothertog genoemd. Grootvorst is echter een correctere term. Van 1809 tot 1917 was ook Finland een groothertogdom van Rusland.

Groothertogdommen tegenwoordig

Momenteel is er nog slechts één land in de wereld dat door een groothertog wordt geregeerd, nml. het Groothertogdom Luxemburg.

Predicaat

Een regerend groothertog, nu heden ten dage alleen nog in Luxemburg, heeft het predicaat Koninklijke Hoogheid. Het predicaat van de andere leden van een groothertogelijke familie verschilt. Afwijkende, in Hessen-Darmstadt en Baden werd vroeger echter het predicaat Groothertogelijke Hoogheid gebruikt.