| Geschiedenis van Duitsland |
|
Germanen Middeleeuwen Vorming van een natie Het Duitse Rijk
Groot-Duitse Rijk (1943-1945) Het na-oorlogse Duitsland
Bestand:Flagge Preußen - Provinz Ostpreußen.svg Verloren Duitse provincies in het oosten
Bestand:Flag of Saar.svg Protectoraat Saarland(1947-1956)
Bestand:Coat of Arms of Germany.svg Duitse hereniging (1990) Het hedendaagse Duitsland |
.svg){kind=link}
Duitse Rijk (Duits: Deutsches Reich) was van 1871 tot 1945 de officiële naam van Duitsland. De staatsrechtelijke benaming voor Duitsland veranderde in 1943 echter in Groot-Duitse Rijk.
De term wordt ook gebruikt om het supranationale Heilige Roomse Rijk (962-1806) mee aan te duiden, dat vanaf de 15e/16e eeuw de toevoeging "Duitse Natie" kreeg. Verder werd op 28 maart 1849 door de officiële aankondiging van de Paulskirchenverfassung (grondwet) een "Duits Rijk" opgericht. Door de weerstand van de Duitse vorsten en met name van de koningen van Pruisen tegen deze grondwet kon deze grondwet de facto en politiek gezien niet doorgezet worden. Er bestond toen alleen een Reichsflotte, die actief was bij de Zeeslag bij Helgoland (1849) met Denemarken.
In het 19e- en 20e-eeuwse Duitse Rijk worden drie perioden onderscheiden:
- die van het Duitse Keizerrijk (1871-1918)
- de Weimarrepubliek (1918-1933)
- het nationaal-socialistische Duitsland (1933-1945).
Duitse Keizerrijk (1871-1918)[]
 Zie Duitse Keizerrijk voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Het Duitse Rijk 1871-1918
Het Duitse Rijk ontstond als (semi-)constitutionele monarchie na de Frans-Duitse Oorlog van 1870/1871. De Pruisische premier Otto von Bismarck verenigde in dat laatste jaar de door Pruisen gedomineerde Noord-Duitse Bond met de Zuid-Duitse staten Baden, Beieren, Württemberg en het zuidelijke deel van Hessen-Darmstadt onder Wilhelm I van Pruisen als Duits keizer. Het was een vorstenbond onder Pruisische leiding, waarbij de afzonderlijke staten op cultureel en bestuurlijk gebied een grote mate van soevereiniteit genoten.
Tijdens de vroegere verdeeldheid van de Duitse landen hadden Engeland en Frankrijk hun macht wereldwijd door koloniale expansie uitgebreid. Kleinere koloniale mogendheden zoals Nederland, België en Portugal hadden ook een graantje mee kunnen pikken, maar zowel Duitsland als Italië verenigden zich te laat om aan deze wedloop nog echt mee te kunnen doen. Kanselier Otto von Bismarck slaagde er via de Conferentie van Berlijn nog wel in enige koloniën te verwerven, maar hoewel Duitsland al snel de leidende rol in industrieel en economisch opzicht op zich nam, voelde men zich toch duidelijk gefnuikt in zijn groeimogelijkheden. Het ontstaan van het Duitse Rijk werd door de andere traditionele machten in Europa als een bedreiging gezien voor hun belangen, vooral toen de nieuwe macht de Britse hegemonie op industrieel gebied overnam en zijn militaire kracht flink ging vergroten.
De spanningen die dit veroorzaakte, leidden in 1914 tot de Eerste Wereldoorlog. Die draaide uit op een Duitse nederlaag en bracht in 1918 de Novemberrevolutie met zich mee, waarin de monarchie werd afgeschaft.
Het Duitse Rijk in 1925
Weimarrepubliek (1918-1933)[]
| Zie Weimarrepubliek voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Na de val van de monarchie werd door sociaaldemocraten een democratische republiek uitgeroepen, later informeel Weimarrepubliek genoemd naar de stad waar de grondwet werd afgekondigd. Deze republiek had vanaf het begin al te kampen met de instabiliteit en chaos van het naoorlogse Duitsland. In deze periode stegen de prijzen voor voedsel en andere levensbehoeften snel waardoor een groot deel van de bevolking in armoede verviel. Daardoor was het Duitse volk ontevreden, hetgeen leidde tot een radicalisering ter rechter- en ter linkerzijde waarbij de twee kampen elkaar met links- en rechtsradicale knokploegen letterlijk op straat bevochten. In de latere jaren 20 kwam er wat meer stabiliteit in het land en ook de economie verbeterde zodat de werkloosheid verminderde en men weer op de gematigder middenpartijen stemde. Het land leek in rustiger vaarwater te zijn gekomen. Maar hieraan kwam een abrupt einde met de beurscrash van de jaren dertig die de economie wereldwijd liet instorten en massale werkloosheid veroorzaakte. De chaos kwam terug op de straat en wanhopig zocht men een 'sterke man' die de politieke en economische puinhoop zou opruimen en orde en tucht kon herstellen. In het begin van de jaren '30 won Adolf Hitler de verkiezingen en kwam zijn NSDAP aan de macht. De geschiedschrijving laat hiermee de periode van de Weimarrepubliek gewoonlijk ophouden.
Nazi-Duitsland (1933-1945)[]
Het nationaal-socialistische regime noemde het Duitse Rijk nu het Derde Rijk. Als Eerste Rijk gold het oude Heilige Roomse Rijk (843-1806), als Tweede Rijk het Duitse Keizerrijk (1871-1918). Volgens hun verwachting zou het Derde Rijk 1000 jaar bestaan. Hitler maakte Duitsland meer tot een eenheidsstaat door de stelselmatige verzwakking van de bevoegdheden van de afzonderlijke deelstaten (vooral Pruissen wat twee deerde van het Duitse Rijk besloeg werd het slachtoffer) en deed de economische situatie in eerste instantie daadwerkelijk verbeteren door massale werkverschaffingsprojecten. Een ander punt was dat Hitler de na de grote oorlog verloren gegane gebieden terug wilde en zelfs de hegemonie over Europa nastreefde.
Met zijn agressieve buitenlandse politiek stuurde hij op oorlog aan, die met de aanval op Polen in 1939 begon (Tweede Wereldoorlog). Duitsland liep hierin een groot deel van Europa onder de voet, maar leed uiteindelijk in 1945 een catastrofale nederlaag.
Na 1945[]
Hoewel het Duitse Rijk door de geallieerde bezetters op 23 mei 1945 formeel werd opgeheven, stelde het Bundesverfassungsgericht naar aanleiding van de toetsing van het Grundlagenvertrag met de DDR op 31 juli 1973 echter het volgende vast:
- Das Deutsche Reich existiert fort, besitzt nach wie vor Rechtsfähigkeit, ist allerdings als Gesamtstaat mangels Organisation, insbesondere mangels institutionalisierter Organe selbst nicht handlungsfähig.
- Mit der Errichtung der Bundesrepublik Deutschland wurde nicht ein neuer westdeutscher Staat gegründet, sondern ein Teil Deutschlands neu organisiert […]. Die Bundesrepublik Deutschland ist also nicht „Rechtsnachfolger“ des Deutschen Reiches, sondern als Staat identisch mit dem Staat „Deutsches Reich“, – in bezug [sic] auf seine räumliche Ausdehnung allerdings „teilidentisch“, so daß insoweit die Identität keine Ausschließlichkeit beansprucht. […] Sie beschränkt staatsrechtlich ihre Hoheitsgewalt auf den „Geltungsbereich des Grundgesetzes“.
In vertaling:
- Het Duitse Rijk bestaat nochtans en is rechtsgeldig, echter is niet meer handelsbekwaam als coherente staat vanwege het ontbreken van een bestuur, met name het ontbreken van geïnstitutionaliseerde (overheids)organen.
- Bij de oprichting van de Bondsrepubliek Duitsland werd er geen nieuwe staat opgericht, maar een deel van Duitsland gereorganiseerd [-]. De Bondsrepubliek is aldus geen 'Rechtmatig erfgenaam' van het Duitse Rijk, maar als staat identiek aan de staat 'Duitse Rijk'. Met betrekking tot haar grondgebied is de republiek slechts voor een deel identiek met het Duitse Rijk, zodat zij deze identiteit (van het Duitse Rijk) niet exclusief voor zich kan opeisen. [...] Staatsrechtelijk beperkt haar soevereiniteit zich tot jurisdictie van haar grondwet.
Dit wil zeggen dat de Bondsrepubliek geen erfgenaam is van het Rijk, maar een voortzetting ervan.
De passage van het "slechts voor een deel identiek" zijn van de Bondsrepubliek met het Duitse Rijk, komt tot uitdrukking in het feit dat de Bondsrepubliek Duitsland (thans geheel Duitsland, vroeger West-Duitsland) geen aanspraken op de voormalige gebieden van het Duitse Rijk in het oosten meer maakt sinds 1970 c.q. 1990, maar dat volgens het Bundesverfassungsgericht het handelingsonbekwame maar voortbestaande Duitse Rijk nog altijd die gebieden omvat die op 1 maart 1937 internationaal erkende provincies en delen van het Duitse Rijk als staat waren.
Deze uitspraak wordt in de communistische Volksrepubliek Polen als revanchistisch gezien, temeer omdat Polen na 1945 voorheen Duitse gebieden onder haar controle kreeg en de Duitse bevolking verdreef. Deze problematiek bezwaart de verstandhouding tussen de Duitse Bondsrepubliek en de moderne (derde) Poolse Republiek nog altijd.
poep[]
Duitse Keizerrijk (1871-1918)[]
- 1871-1888: Wilhelm I
- 1888: Frederik III
- 1888-1918: Wilhelm II
Weimarrepubliek (1919-1933)[]
- 1919-1925: Friedrich Ebert
- 1925-1934: Paul von Hindenburg
Nazi-Duitsland (1933-1945)[]
|
Duitse Keizerrijk:
Anhalt# - Baden - Beieren - Bremen# - Brunswijk# - Elzas-Lotharingen1 - Hamburg# - Hessen-Darmstadt# - Lauenburg2 # - Lippe# - Lübeck3 # - Mecklenburg-Schwerin4 # - Mecklenburg-Strelitz4 # - Oldenburg# - Pruisen# - Reuss jongere linie5 # - Reuss oudere linie5 # - Saksen - Saksen-Altenburg6 # - Saksen-Coburg en Gotha7 # - Saksen-Meiningen6 # - Saksen-Weimar-Eisenach6 # - Schaumburg-Lippe# - Schwarzburg-Rudolstadt6 # - Schwarzburg-Sondershausen6 # - Waldeck8 # - Württemberg [#] Van 1866 tot 1871 lid van de Noord-Duitse Bond. [*] Slechts nieuw ontstane deelstaten zijn aangegeven. [1] In 1918 geannexeerd door Frankrijk. [2] Personele unie met Pruisen, in 1876 daarin opgegaan. [3] In 1937 bij Pruisen gevoegd. [4] In 1934 verenigd tot Mecklenburg. [5] In 1919 verenigd tot Reuss. [6] In 1920 verenigd tot Thüringen. [7] In 1918 gesplitst in Coburg en Gotha. [8] In 1921/1929 opgegaan in Pruisen. [9] Sinds 1920 onder bestuur van de Volkenbond, in 1935 terug aan Duitsland als aparte deelstaat. |