Claus von Stauffenberg
Claus Philip Maria Graf Schenk von Stauffenberg, kortweg Claus von Stauffenberg (Jettingen (Beieren), 15 november 1907 – Berlijn, 21 juli 1944) was een Duitse kolonel en verzetsstrijder, die een bijna geslaagde aanslag deed op het leven van de Duitse dictator Adolf Hitler.
Achtergrond[]
Von Stauffenberg was een telg uit een vooraanstaand adellijk, katholiek geslacht in Beieren. Hoewel hij zich meer aangetrokken voelde tot literatuur, begon hij traditiegetrouw toch aan een militaire carrière.
Hij was sinds 26 september 1933 gehuwd met Nina Schenk von Stauffenberg|Nina Freiin von Lerchenfeld (1913-2006). Samen hadden ze vijf kinderen: Berthold, Heimeran, Franz-Ludwig, Valerie en Konstanze.
Toen Hitler in 1933 aan de macht kwam stond hij aanvankelijk positief tegenover het nieuwe regime. Hij meende dat de Nationaal-socialisme|nationaal-socialistische politiek goed voor Duitsland zou zijn. Maar al snel werd hij wakker geschud door de radicale ideeën van Hitler. Hij zag in wat de Duitse expansiepolitiek in Oost-Europa zou meebrengen en voorzag ook de nadelige gevolgen voor Duitsland van een oorlog met West-Europa. Bovendien kon hij zich niet verenigen met nazi-politiek aangaande de Joden. Na de Reichskristallnacht van 9 november 1938 distantieerde hij zich van de nazi's en koos hij in het geheim de kant van het verzet. Ondertussen maakte hij snel carrière in het leger en ging deel uitmaken van de groep vertrouwelingen rond de dictator.
Als officier van de Wehrmacht deed hij mee aan de veldtochten in Polen, Frankrijk en Rusland. In 1943 diende hij in het roemruchte Africa-corps van Rommel waar hij bij een beschieting door geallieerde jachtbommenwerpers op 7 april 1943 zijn linkeroog, rechterhand en twee vingers van zijn linkerhand kwijtraakte.
In de loop van de oorlog groeide zijn weerzin tegen de praktijken van de nazi's en kwam hij terecht in kringen van officieren die een einde aan het regime van Hitler wilden maken. De eerste pogingen om hem uit de weg te ruimen mislukten.
De aanslag op Hitler[]
In samenwerking met enkele collega-officieren (waaronder Tresckow, Friedrich Olbricht en Fritz-Dietlof Graf von der Schulenburg) onderhield Von Stauffenberg vanaf 1942 contact met burgerlijke actiegroepen die hij steunde,zoals de Kreisauer Kreis rond Helmuth James Graf von Moltke en Peter Graf Yorck von Wartenburg. Hij werd daarmee een belangrijk middelpunt van het ondergronds verzet in Duitsland. Samen met anderen beraamde en coördineerde hij diverse plannen om Hitler om te brengen. Er waren al verscheidene scenario's gereed om uitgevoerd te worden die bewaard werden in onder andere Parijs, Berlijn en Wenen, in afwachting van het juiste moment om ze uit te voeren. Maar het bleek heel moeilijk zo'n gelegenheid te vinden; een aanslag met een paar vliegtuigbommen mislukte en begin 1944 werd bovendien de Kreisauer Kreis door de Duitse geheime politie gedeeltelijk opgerold. Nadat Von Stauffenberg als stafchef van de 10e Pantserdivisie in april 1943 zwaar gewond was geraakt in Tunesië en ternauwernood aan de dood ontsnapte, pakte hij het verzetswerk weer op. Op 20 juli 1944 was het uiteindelijk zover. Von Stauffenberg zou zelf de aanslag op Hitler uitvoeren, tijdens een militaire stafbespreking in het hoofdkwartier de Wolfsschanze bij Rastenburg in Oost-Pruisen, een enorm groot en goed beveiligd bunkercomplex.
De aanslag mislukte echter, om een aantal redenen. De kolonel kon maar één springlading activeren en zette de aktentas met daarin een tijdbom onder de kaartentafel, waarover de officieren en ook Hitler gebogen stonden. De tafel was echter van zeer dik, stevig hout gemaakt. Bovendien vond de vergadering niet plaats in een solide betonnen bunker, maar in een bovengrondse ruimte waarin ook veel hout was verwerkt, en stonden vanwege de warmte de ramen open.
Nadat de kolonel de tas met de bom bij Hitler op de grond had neergezet maakte hij zich snel uit de voeten met het excuus naar Berlijn te moeten bellen. Hij liep echter langs de telefonist naar een wachtende auto en met zijn medeplichtigen wist hij alle wachtposten te passeren, op weg naar een vliegveld waarvandaan hij naar Berlijn vloog. Daar zou hij de onvermijdelijke opstand en machtsovername in Berlijn en Parijs mede leiden. De bomexplosie was onderweg nog hoorbaar geweest en Von Stauffenberg en de zijnen meenden dat de aanslag gelukt was.
De bom ontplofte inderdaad kort na zijn vertrek, en Hitler raakte wel gewond, maar niet ernstig. Vier officieren werden gedood. In Von Stauffenberg's afwezigheid had een van de aanwezigen waarschijnlijk de tas per ongeluk doen omvallen en op een andere plaats neergezet, verder onder de beschermende tafel achter een dikke tafelpoot. De barak werd vernield, maar de schokgolf had te weinig kracht om alle aanwezigen te doden.
Doordat Hitler de aanslag overleefde en al vrij snel op de radio was te horen, mislukten de pogingen om in Berlijn de macht over te nemen.
Direct na de aanslag gaf Hitler aan Heinrich Himmler de opdracht de oorzaak van de explosie te vinden. Nog diezelfde dag werden de samenzweerders overmeesterd in hun kantoor aan de Bendlerstrasse in Berlijn, waarbij Von Stauffenberg in de schouder werd geschoten. Een krijgsraad werd geïmproviseerd door zijn directe baas, generaal Fromm, en ze werden ter dood veroordeeld en het vonnis werd dezelfde dag nog uitgevoerd. Naast Stauffenberg behoorden Werner von Haeften, Albrecht Ritter Mertz von Quirnheim en Friedrich Olbricht tot degenen die werden gefusilleerd. Ludwig Beck werd gedwongen om zelfmoord te plegen, wat mislukte waarna hij door een Feldwebel werd doodgeschoten. Andere samenzweerders werden in showprocessen veroordeeld (waaronder Stauffenbergs broer Berthold) of pleegden zelfmoord (Tresckow en Rommel)
De laatste woorden van Von Stauffenberg zouden Es lebe unser heiliges Deutschland! (Lang leve ons heilige Duitsland!) zijn geweest.
De lijken werden de volgende dag inclusief uniform en onderscheidingen begraven, maar later in opdracht van Himmler opgegraven en verbrand. Gedurende de volgende dagen werden zo'n 200 medeverdachten door snelrecht veroordeeld en terechtgesteld.
Tevens was een rechtstreeks gevolg van de mislukte aanslag dat Hitler het reguliere leger niet langer vertrouwde en dat sinistere en moordzuchtige organen als de SS, de SD en de Gestapo nog veel meer macht kregen.
Voor velen is Von Stauffenberg een icoon (semiotiek)|icoon geworden van het verzet tegen het nazi-regime; na de oorlog is op de plaats waar hij een dag na de aanslag werd terechtgesteld, de tuin van het toenmalige oorlogsministerie in Berlijn, een museum ingericht. De Bendlerstrasse is hernoemd tot Stauffenbergstrasse en in het museum is een permanente tentoonstelling ingericht met meer dan 5000 foto's en documenten die het werk van de verschillende verzetsorganisaties tijdens het Hitler-regime tonen. Op de binnenplaats, waar de executie plaatsvond, staat nu een bronzen beeld van een man met samengebonden handen.
Externe links[]
- Valkyrie - Amerikaanse film (te verschijnen in 2008) over de aanslag van Claus von Stauffenberg op Hitler, met Tom Cruise als Claus von Stauffenberg, Carice van Houten als Nina von Stauffenberg en geregisseerd door Bryan Singer
- Het wapen van de graven Schenk von Stauffenberg