| ||||||||||||||||||||||||||||||
  Gedachtenistafel van de Heren van Montfoort, ~1380. Tussen Maria met kind en Sint Joris de vier heren van Montfoort. Van links naar rechts, Jan I van Montfoort, zijn oudoom Roelof de Rover, zijn oom Willem de Rover en vermoedelijk Hendrik de Rover Willemsz. De eerste drie sneuvelden onder Willem van Henegouwen tijdens de Slag bij Warns. Het is het oudste overgebleven schilderij van Nederland. | ||||||||||||||||||||||||||||||
De Slag bij Warns was een veldslag tussen graaf Willem IV van Holland en de Friezen op 26 september 1345. Voor nationalistische Friezen is de jaarlijkse herdenking van de slag belangrijk. Velen spreken dan ook van de Slag bij Stavoren, wat correcter is, aangezien Warns niet genoemd wordt in de historische bronnen.
Aanval[]
De Hollanders, onder wie ook Willems oom, hertog Jan van Beaumont, voeren vanuit Enkhuizen met een vloot de Zuiderzee over en landden bij Stavoren en Laaxum. Ze wilden het Sint-Odulphusklooster bij Stavoren gebruiken als vesting. De Hollandse ridders droegen een harnas, maar hadden geen paarden, omdat daarvoor geen ruimte was aan boord van de schepen, die waren volgeladen met werkvolk, bouwmateriaal, en voorraden. De troepen van graaf Willem staken het verlaten Laaxum en Warns in brand en trokken op naar Stavoren. Bij Warns werden ze aangevallen door de plaatselijke bevolking. Door hun zware harnassen waren ze geen partij voor de woedende boeren en vissers. De vluchtweg die de ridders kozen, leidde naar het Rode Klif. In het moerassige landschap bij het klif werden de Hollanders verpletterend verslagen. Ook graaf Willem kwam tijdens de slag om het leven. Toen de troepen van de hertog van Beaumont in Stavoren hoorden wat er was gebeurd, vluchtten ze naar de schepen, achtervolgd door de Friezen. Slechts een kleine groep overlevenden kwam in Amsterdam aan.
Tactische missers[]
De slag werd gekenmerkt door een aantal tactische missers van de Hollanders. Allereerst verdeelden zij hun strijdkracht in tweeën. Willem landde ten noorden van Stavoren en zijn oom Jan ten zuiden. Daarnaast zette Willem de aanval overhaast in zonder te wachten op zijn boogschutters. Met een kleine groep van 500 man bereikte hij het Sint-Odulphusklooster, omdat de Friezen bewust terugweken. Daarna sneden zij Willem echter af van de hoofdmacht van zijn troepen en vernietigden hem. Vervolgens keerden ze zich tegen Willems hoofdmacht die niet kon vluchten omdat de schepen buitengaats lagen. Toen ook deze troepen waren vernietigd, richtten zij zich tegen Jan van Beaumont. Deze had zich tot dan toe afzijdig gehouden. De Friezen konden hem verslaan omdat hij zijn legerkamp slecht had gekozen met de zee in de rug zodat zijn leger zich niet kon terugtrekken. De Friezen volgden de Hollanders zelfs tot in het water waar ze ze neersloegen.
Herdenking[]
De Slag bij Warns werd tot 1500 jaarlijks op 26 september herdacht. Daarna raakte dit ritueel in onbruik, maar de slag wordt tegenwoordig elk jaar herdacht op de laatste zaterdag van september. Op het Rode Klif bij Warns bevindt zich sinds 1951 een monument, een grote zwerfkei met de tekst leaver dea as slaef [sic] (liever dood dan slaaf). De weg naar Scharl wordt door de plaatselijke bevolking nog altijd de ferkearde wei genoemd (de verkeerde weg), omdat dit de weg was die de Hollandse ridders kozen, wat tot hun ondergang leidde.
De Slag bij Warns was de inspiratie voor de historische roman De Roos van Dekama van Jacob van Lennep.
| Bronnen, noten en/of referenties: |
|
Literatuur
|