16e eeuw

De Joden worden verdreven uit Spanje en Portugal. Ze trekken in alle windrichtingen en vestigen zich ten oosten in Thessaloniki, ten zuiden in Marokko, ten westen in Brazilië en ten noorden in de Nederlanden.
Luther stelt met 95 stellingen (Wittenberg) de misstanden in de Rooms-Katholieke Kerk aan de kaak.
De protestantse Reformatie
De inquisitie
Stichting van de Anglicaanse Kerk als staatskerk in Engeland (1534)
Het Concilie van Trente (1545-1563)
Godsdienstvrede van Augsburg (1555)
Begin van de Tachtigjarige Oorlog (1568)
De Bartholomeüsnacht (1572)
Het Edict van Nantes maakt in 1598 een tijdelijk einde aan de Franse godsdienstoorlogen.

Strijd van en moord op Willem van Oranje (1584).
Ontdekkingsreizen en stichting door Engeland en Frankrijk van kolonies in Noord-Amerika..
Spaanse Conquistadores in Latijns-Amerika.
Portugal exploreert en exploiteert de vaarwegen naar Azië.
Spaans-Engelse oorlogen, met in 1588 de ondergang van de Armada.
Engeland wordt onder het Huis Tudor een grote mogendheid.

Ontwikkelingen en stromingen[]

Laatste periode van de Renaissance in de kunst, overgang naar de Barok
Er ontstaat belangstelling voor de natuur. Vorsten, wetenschappers en burgers gaan verzamelingen aanleggen van planten en dieren. Anderen geven boeken uit met tekeningen en beschrijvingen van natuurlijke soorten. Voorbeelden in de Nederlanden zijn Cornelis Clusius (botanicus) en Adriaan Coenen van Schilperoort (amateur-bioloog), die het zeeleven inventariseerde in zijn "Visboek".
Ontstaan van de Joodse Kaballa geschriften.

Bloei in Vlaanderen, Brabant en Amsterdam van de Rederijkerskamers, georganiseerde genootschappen voor dichtkunst, declamatie en toneel. Hun kunstbeoefening staat los van de Kerk.

Prijsrevolutie als gevolg van inflatie door het in de markt komen van Spaanse edelmetalen.
Antwerpen komt tot grote bloei, wat ten koste gaat van Gent en Brugge.
Amsterdam neemt de positie over van Kampen en Deventer als handelspartner van de Hanze. De stad ontwikkelt de Oostvaart, waarbij in steden als Lubeck en Dantzig haring en linnen wordt verhandeld tegen graan. Dat graan wordt gedeeltelijk weer doorgevoerd naar het zuiden, waar met de opbrengst wijn en zout worden ingekocht.

Enorme bevolkingsgroei die niet meer ondersteund kan worden door de beschikbare bronnen